Vloeken en tieren!

In de klas waar ik kleuterjuf was, was een verlaagd zoldertje. Op het zoldertje was de poppenhoek en konden de kinderen heerlijk spelen in vermeende afzondering. Eronder stond de verfhoek en een wastafeltje waar de kwasten afgespoeld moesten worden.

Arbotechnisch was het vast niet juist. Juf moest steeds maar bukken en kreeg het van het kwasten schoonmaken pardoes aan haar rug, maar gezellig was dat zoldertje wel. Behalve als je even vergat dat het zoldertje daar zat en genadeloos je kop stootte.

Een keer gebeurde mij dat echt heel hard. Keihard. Er schoot mij een ‘godverdomme’ uit mijn mond en ik gaf ook nog een lief onschuldig kleutertje een duw(tje), omdat ze in mijn pad liep naar een plek waar ik recht op kon staan en stevig over de plek wrijven waar binnen niet al te lange tijd een flinke buil zou ontstaan.

Een paar dagen later gaf ik de kinderen de opdracht een schilderij te maken met als onderwerp “de juf en ik”, om te gebruiken voor de kaft van mijn proefschrift dat als onderwerp de leerkracht-leerling relatie had. Het bewuste meisje maakte toen een schilderij van de juf, groot in beeld, met haarzelf in een hoekje. “Kijk juf, hier duw je mij weg”. Je begrijpt dat ik op deze anekdote uit mijn carrière als juf is, niet uitermate trots ben.

In een onderzoek van Stephens en Umland (2011) werd mensen gevraagd welk woord ze zouden roepen als ze hard hun hoofd zouden stoten, en ten tweede welk woord ze zouden gebruiken om een tafel te omschrijven. Vervolgens werd ze twee maal gevraagd hun hand in een bak met ijskoud water (5° C) te houden. De ene keer was dit terwijl ze hun woord voor tafel steeds herhaalden, de andere keer terwijl ze hun favoriete vloek scandeerden. De volgorde van de condities was natuurlijk willekeurig verdeeld over de verschillende proefpersonen. Bovendien was er een bak met water van 25° C om vooraf en tussendoor de handen van de proefpersonen op vergelijkbare temperatuur te krijgen. Wat bleek? Mensen die vloekten, hielden het langer vol met hun hand in het koude water dan mensen die niet vloekten!

Nu hadden deze onderzoekers dit effect al eerder gevonden (Stephens, Atkins & Kingston, 2009), dus hiervan stonden ze niet echt te kijken. In dit onderzoek hebben ze mensen echter ook gevraagd hoeveel ze in het dagelijks leven vloekten. Het bleek dat mensen die normaal ook al vaak vloekten minder baat hadden bij het vloeken. Ze hielden het weliswaar nog steeds langer vol in de vloek conditie dan in de tafelconditie, maar het verschil was kleiner. Als je het vaak doet, heeft het vloeken minder emotionele lading door dat je er aan gewend bent geraakt en daardoor levert het minder op, aldus de onderzoekers.

Bijzonder is trouwens, dat mensen het door het vloeken langer volhielden, maar achteraf niet meer of minder pijn rapporteerden dan in de tafel conditie. Het lijkt er wat mij betreft daarom op, dat het vloeken niet zozeer helpt om de pijn te verminderen maar wel om ‘m beter te verdragen. Van het vloeken ging overigens wel de hartslag omhoog. Dit geeft volgens de onderzoekers aan dat vloeken meer doet dan alleen maar afleiden van de pijn en het ook een lichamelijk effect heeft.

Het meisje uit het intro is het hele voorval vast vergeten, in elk geval heb ik het verder best gezellig gehad met haar in de klas dat jaar, en later nog een tijdje in groep 5. Maar altijd als ik naar de kaft van het proefschrift kijk, denk ik juist aan dit meisje. Omdat dit meisje zo haarscherp aangaf welk stukje van de leerkracht-leerlingrelatie op haar indruk had gemaakt en mij hiermee terecht in verlegenheid bracht. Ik denk dat de lange termijn effecten voor haar uiteindelijk zijn meegevallen. Maar het vloeken heeft mij wel geholpen om de pijn beter te verdragen. En in overeenstemming met de gerapporteerde pijn van de onderzochte proefpersonen, kan ik nog steeds zeggen dat het ondanks het vloeken verrekte zeer deed!


Stephens R, Atkins J, Kingston A (2009) Swearing as a response to pain, Neuroreport , 20:1056-1060.
Stephens, R. and Umland, C. (2011) Swearing as a response to pain, effect of daily swearing frequency. Journal of Pain, Vol 12, 12, 1274-1281.